Jordleige stadig meir utbreidd

Leige av tilleggsjord tok til på 1950-talet. Før den tid førekom jordleige hovudsakeleg som forpakting av heile landbrukseigedomar, inklusive driftsbygningar og bustadhus. Sjølv om talet på jordbruksbedrifter er blitt redusert kraftig dei siste 50 åra, har det totale jordbruksarealet i drift halde seg relativt stabilt. Dette kjem av at leige av jord blir stadig meir utbreidd i jordbruket. Mykje jordbruksareal på bedrifter som legg ned drifta, blir halde i drift gjennom jordleige.

Tredobling av jordleige sidan 1969

Av det totale jordbruksarealet i drift på 9,55 millionar dekar i 1969 var 1,40 millionar dekar, eller 15 prosent, leigejord. I 2019, som førebels er siste år med tilgjengelege tal, utgjorde leigejord 4,55 millionar dekar, eller 46 prosent, av det totale jordbruksarealet i drift på 9,84 millionar dekar.

Meir leigejord per jordbruksbedrift

Jordbruksareal i drift per jordbruksbedrift har auka frå 62 dekar i 1969 til 252 dekar i 2019. Samstundes har leigd jordbruksareal per bedrift auka frå 9 dekar til 116 dekar.

To av tre jordbruksbedrifter leigde jord i 2019

Av dei totalt 155 000 jordbruksbedriftene i 1969, var det 21 prosent som leigde jordbruksareal. I 2019 var det 67 prosent av totalt 39 100 jordbruksbedrifter som leigde jord. Av dei 26 000 jordbruksbedriftene med leigejord i 2019, var det 11 prosent som leigde heile jordbruksarealet og 41 prosent som leigde mellom 50 og 99 prosent av arealet.

Dei 26 000 jordbruksbedriftene med jordleige hadde til saman 107 200 leige­forhold i 2019. Det vil seie om lag 4 leigeforhold i snitt.

Regionale skilnader

Størst del jordleige av jordbruksareal i drift var det i fylka Troms, Aust-Agder og Telemark med høvesvis 64, 62 og 61 prosent. Rogaland hadde minst del leigejord med 36 prosent.

Ei jordbruksbedrift kan ha areal i fleire kommunar. Statistikken for 2019 viser at om lag 409 000 dekar jordbruksareal i drift ligg i andre kommunar enn der driftssenteret ligg, av dette utgjer leigd areal 338 000 dekar.

Sjå fleire tal for jordleige

Store variasjonar i jordleigeprisane

Prisane på leige av jordbruksareal varierer mykje etter bruken av arealet, etter kor arealet ligg og om det er «god» eller «dårleg» jord. Jord som er dårleg grøfta eller på annan måte er i dårleg stand vert karakterisert som «dårleg» jord. Bratt jord, dårleg arrondert jord eller vanskeleg tilgjengeleg jord kan også bli rekna som «dårleg» jord.

Det blir innhenta leigeprisar for seks arealtypar: areal til dyrking av gras, korn, potet, grønsaker/bær, samt innmarks­beite og utmarksbeite. I 2019 var gjennomsnittsprisane per dekar for «god» jord følgjande: grønsaker/bær 1 020 kr, potet 678 kr, korn 374 kr og gras 264 kr. Leigeprisane for innmarksbeite og utmarksbeite var mykje lågare, med respektive 71 og 19 kr per dekar.

Det er store prisskilnader etter område. I 2019 hadde Rogaland dei høgaste leigeprisane for areal til gras-, korn-, og potetdyrking samt for innmarksbeite. For areal til grønsak- eller bærdyrking hadde Austlandet høgast gjennomsnittleg leigepris med 1 103 kr per dekar, deretter følgde Rogaland med 1 045 kr. Nord-Noreg hadde dei lågaste gjennomsnittsprisane for alle føremål i 2019, med unnatak for innmarksbeite.

Prisnivået heng saman med om det er stor eller liten etterspurnad etter areal. I område med betydeleg potet- og grønsakproduksjon har jorda behov for vekstskifte, noko som kan gi auka leigeprisar. I område der etterspurnaden er liten, blir jordbruksareal ofte leigd ut utan betaling. Eller betalinga skjer i form av motytingar som til dømes gjerdehald, brøyting og ved.